​

​

SEMENTEIRA

​

Esta fase ten lugar entre os meses de marzo e maio ou mesmo xuño. Os seus inicios danse cando o labrador acode ao predio con intención de preparar ou abrir o rego, o que permite comezar o traballo do arado. Tamén é unha acción propia deste traballo previo ao arado a preparación das voltas: o predio que vai ser labrado soe adoptar unha figura con vértices, polo que dúas esquinas do terreo deben ser acondicionadas para que se poida virar nun semicírculo, tanto na apertura do traballo como no peche. A continuación, procédese ao abono da leira, realizado con con material orgánico, o esterco. Por último, realízase o labrado co arado que, arrastrado por dous bois, vai abrindo os sucos que se acondicionarán para o cultivo: unha persoa vai tras o arado botando a semente, mentres que outras cavan a leira. O proceso remátase pasando a grade, un instrumento que pretende aplanar a terra que remexeu o arado.

 

​Tras este proceso de labrado, chega o momento da cava. Unha vez nado o millo, cando este acada o tamaño dunha cuarta da man, sómetese á primeira cava coa intención de quitarlle as malas herbas e iniciar un pequeno rareo (separación daqueles que se atopan moi mestos) ou tapar os claros deixados polo millo non nacido.  A segunda cava execútase en canto a planta acada cerca do medio metro de altura, rareando definitivamente o cultivo, xa que despois deste proceso non convén volver mover as raíces.

 

Máis tarde, coa chegada da calor, os predios deben ser regados, pois do contrario a recolección estaría en perigo  a causa da seca. Cando ao millo comeza a nacerlle a mazaroca seméntase a herba, que será utilizada como forraxe para o gando. Cando teñen nacido as espigas do millo, córtase a parte superior da planta, pendón (flor masculina) xusto por riba da espiga, evitando que deste xeito que os ventos fortes poidan tirala, ao tempo que lle serve xa de alimento ás vacas e bois. Este traballo de cortar os pendóns debe realizarse antes do San Bieito, tempo asociado aos ventos e a auga da choiva. 

​

​

​

 

COLLEITA

​

Dentro desta fase hai tamén distintos pasos. En primeiro lugar, realízanse os labores de recolección coa corta dos milleiros, na minguante de San Miguel. Tras isto, comeza o empalleirado: cos milleiros cortados fanse os palleiros, suxeitos por dúas ou tres plantas que non se cortan para que sirvan de titores ou guías de empalleirado. Unha vez feito un bo palleiro, amárrase coas costráns de sebes como a xesta, a silva, o salgueiro ou vimbios. Cando o millo remate de secar (estea refeito) e a boa climatoloxía o permita, reúnese no campo o maior número de membros da familia, co fin de realizar a esfollada. Neste traballo, as canas do millo son retiradas unha a unha do palleiro e de cada unha delas recóllense as mazarocas, envoltas no follaco. Neste proceso danse dous procedementos: 

​

1. 1. Escochado ou desnocado do millo: deixamos na espiga aquel follaco máis interno, branco e seco, que ha servir para colgala no hórreo (posteriormente empregado en distintos usos domésticos como a fabricación de xergóns, cestería, cebo para a pesca do bonito ou atún, rodos, sombreiros…)

   2. Esfollada do millo: o follaco é reiterado completamente da espiga polo que a esta ha de conservarse no chan do almacén.

​

A continuación, procédese a almacenar as espigas, normalmente no hórreo. Despois de esfollar a espiga, procédese a limpala trasladándoa ata o hórreo e gardándoa ata que vaia ser empregada. O hórreo (tamén chamado horno, cabazo, canastro…) é unha construción propia para o secado e conservación da produción agrícola. A orixe do hórreo pérdese no transcurso do tempo. Para uns autores cabe remontala ao tempo da colonización romana da Hispania Citerior. De todos os xeitos, non é ata a introdución do millo cando o hórreo adquire o aspecto actual, estreitándose, alongándose e aumentando o seu volume, abrindo espazos entre os balaústres e, sobre todo, aparecendo a pedra como material de construción.

 

Para que o secado e a conservación do produto se produzan satisfactoriamente, o seu emprazamento, as súas dimensións e a súa estrutura deben responder a este obxectivo. O emprazamento debe ser tal que permita unha aireación adecuada do interior, a fin de que as colleitas se manteñan secas e non xermolen coa humidade. Pola súa banda, as dimensións serán as adecuadas para gardar nel o conxunto da produción agrícola de casa. Así mesmo, a dimensión do hórreo aparece socialmente vencellada ao poder produtivo da “casa”. É  así que nas estratexias matrimoniais aparece este como símbolo visible que permite intuír a cantidade de terras de cultivo da familia coa que se pretende emparentar.

En canto á súa  estrutura, responde ás mesmas necesidades, abrindo rellas polas que o aire poida circular libremente, protexendo os alimentos da acción dos roedores.

 

O hórreo está composto polas seguintes partes:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Noutra orde de acontecementos, como paso final no proceso da recolección, e antes de proceder ó uso do cereal, é preciso debullalo, isto é, sacarlle o gran, traballo que se realiza na casa á medida que se vai precisando do seu uso. No traballo tradicional, o debullado realizábase coas mans, axudados dun carozo de mazoroca, caendo o gran nunha cesta ou na abada (mandil anoado), máis recentemente xa aparecían instrumentos que permitían un debullado mecánico.

 

 

 

 

MOENDA

​

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Na sociedade rural galega, o millo nunca foi empregado na alimentación máis que unha vez transformado en fariña. O gran do millo corvo unha vez moído, tiña as mesmas aplicacións que calquera outra variante. 

Nun tempo pasado, o cereal moíase manualmente, aproveitando dúas pedras graníticas, de modo que frotando unha contra outra, o gran quedaba totalmente triturado. Hai varias versión sobre a aparición dos muíños hidráulicos, movidos coa forza xerada polas augas dos regatos, que non son a única tipoloxía que se coñece nas terras de Meiro, mais o que si que é seguro é que ao longo do século XVIII son os principais artiluxios da moenda non só nesta aldea, senón no conxunto territorial que forma o Morrazo. 

 

O muíño é unha construción de 6-7 metros de longo e 3-5 metros de ancho, disposta en dous andares. O edificio, en xeral pequeno e pobre, estaba construído en perpiaño, con paredes de ata 65 cm de grosos. O tellado é de tella do país. O muíño situábase á beira dun rego de auga e con boa pendente, para aproveitar a forza da caída da auga. No seu interior, diferéncianse as seguintes partes: 

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

 

 

 

 

 

 

 

 

 

​

Ademais, o muíño está ligado ao desenvolvemento social, sendo este un centro social de xuntanzas, importante na vida cotiá de aldeas e parroquias. Nos muíños xuntábanse os que agardaban para recoller a fariña e os que viñan para cambiar de quenda, e aproveitaban para charlar, troulear… Polo serán, á noitiña, homes e mulleres, mozos e mozas, achegábanse ó muíño, nacendo así as muíñadas, a festa. 

 

Seguindo co proceso da moenda, unha vez transportado o cereal ata o muíño, que non quedaba nunca preto das vivendas, había que introducilo na moega, de onde caerán un a un os grans a medida que a auga faga xirar ao rodicio e este á moa, transformándoos en fariña, que debe ser recollida e gardada na taleiga para poder regresar con ela para a casa, conservándoo dentro desta bolsa na artesa. 

Se o muíño tiña auga suficiente para  moer e o gran estivera seco, o tempo de triturado dun saco de gran podería ser dunhas tres ou catro horas, do contrario a moa embolaríase, quedando parada. 

​